Stanisław Lem

Dzieciństwo i młodość

Jego ojcem był Samuel Lem, lekarz laryngolog, a matką Sabina Woller. Być może zainteresowanie literaturą zaszczepił w Stanisławie jego ojciec, który w młodości publikował prozę i poezję w lwowskiej prasie.

Dzieciństwo i wczesną młodość Stanisław Lem spędził w rodzinnym Lwowie. Miał ten komfort, że dorastał w zamożnym domu – rodzina Lemów posiadała dwie kamienice w mieście. Pisarz ukończył II Państwowe Gimnazjum im. Karola Szajnochy we Lwowie. Co ciekawe, badania uczniów w tamtym czasie wykazały, że Stanisław był ponadprzeciętnie inteligentny. Maturę zdał w 1939 roku. Chciał kontynuować naukę na Politechnice Lwowskiej. Marzył o tym, by zostać uczonym, jednak na studia nie dostał się i to nie z powodu niewystarczającej wiedzy, ale z uwagi na niewłaściwe pochodzenie społeczne – burżuazję. Jednak ostatecznie w latach 1940–1941 studiował na Narodowym Uniwersytecie Medycznym we Lwowie, dzięki koneksjom ojca. Uniknął tym samym poboru do Armii Czerwonej.

W 1941 roku jego naukę przerwała inwazja Niemiec na ZSRR oraz okupacja, która wpłynęła na zamknięcie wszystkich lwowskich uczelni. Pomimo żydowskiego pochodzenia, Stanisław Lem i jego rodzina uniknęli osadzenia w getcie dzięki podrobionym dokumentom. Lem w czasie wojny pracował jako pomocnik mechanika i spawacz w niemieckiej firmie Rohstofferfassung. W latach 1941–1942 nawiązał kontakt z polskim ruchem oporu i przekazywał Polakom skradziony złom na amunicję i materiały wybuchowe. W 1943 roku zmuszony był ponownie zmienić tożsamość, obawiając się aresztowania. Od 1944 roku, kiedy do Lwowa wkroczyła Armia Czerwona, kontynuował studia.

W 1946 roku w ramach prowadzonej akcji repatriacyjnej wraz z rodziną wyjechał do Krakowa i podjął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kariera pisarza

Debiutem literackim Stanisława Lema była wydana w 1951 roku powieść „Astronauci”. Wcześniej publikował w prasie, ale nie traktował wówczas pisarstwa jako zajęcia na pełny etat. Tworzył opowiadania o tematyce wojennej, okupacyjnej, ale i te zawierające tak charakterystyczne dla jego pisarstwa elementy fantastyki naukowej. Pojawiały się one na łamach „Żołnierza Polskiego”, „Co Tydzień Powieść” oraz „Odra”. Typowo fantastyczne opowiadania, takie jak „Obcy” czy „Ogród ciemności”, ukazywały się pod jego nazwiskiem w „Tygodniku Powszechnym”.

Lem rozważał podjęcie pracy spawacza, którą mógłby wykonywać dzięki doświadczeniu zdobytemu na Ukrainie, jednak ojciec mu tego zabronił, dlatego dalej kształcił na kierunku medycznym. Co ciekawe, odbywał praktykę studencką w szpitalu na oddziale położniczym, gdzie odebrał kilkadziesiąt porodów i asystował przy cesarskim cięciu. To jednak zraziło go do medycy i Stanisław Lem porzucił ostatecznie karierę lekarską. Nie złożył końcowych egzaminów i nigdy nie otrzymał dyplomu.

W 1946 roku Lem opublikował w „Nowym Świecie Przygód” nowelę fantastyczno-naukową w odcinkach pod tytułem „Człowiek z Marsa”, napisaną jeszcze w czasach niemieckiej okupacji. Autor spełniał się również jako poeta – jego wiersze pojawiały się w „Tygodniku Powszechnym”, a wybrane zostały przedrukowane w 1975 roku w książce „Wysoki Zamek. Wiersze młodzieńcze”.

Stanisław Lem znał się z polską noblistką, Wisławą Szymborską, i dzięki tej znajomości publikował fraszki do pisma „Kocynder”. W 1948 roku opublikował „Szpital przemienienia” pisany pod wpływem pracy autora w służbie zdrowia.

W 1955 roku Stanisław Lem po śmierci swojego ojca, Samuela, wydał książkę „Czas nieutracony”. Najbardziej znanym dziełem autora jest „Solaris” opublikowany w 1961 roku. Powieści Stanisława Lema w jednej chwili przenoszą czytelnika w zupełnie inny świat. Gatunkiem, w którym specjalizował się pisarz było science-fiction. Pomimo upływu lat, Lem nadal uważany jest za polskiego mistrza fantastyki, który tworzył na światowym poziomie. Pisał utwory ponadczasowe i odkrywcze, które swą tematyką wykraczały daleko poza epokę, w której żył, a ponadto całkiem trafnie przewidywał przyszłość.

Poza pisarstwem, zajmował się filozofią i futurologią. Poruszał w swoich dziełach kwestie rozwoju techniki i technologii, jak i człowieka i jego miejsca we Wszechświecie. Był przekonany, że prędzej czy później ludzkość nawiąże kontakty pozaziemskie. Ciekawymi pozycjami z twórczości Stanisława Lema są recenzje oraz wstępy do książek, które nigdy nie powstały. Zmarł w 2006 roku w Krakowie.

Jest jednym z najczęściej tłumaczonych polskich pisarzy - jego twórczość została przełożona na ponad 40 języków.