Gabriel García Márquez

Za pionierów tego nurtu realizmu magicznego uważa się Gwatemalczyka Miguela Asturiasa i Argentyńczyka Jorge Borgesa. Wpływy ich obojga są widoczne w książkach Márqueza. Tak jak poprzednicy, w swoich dziełach Márquez odwoływał się do wyobraźni, tworzył atmosferę dziwności, a także korzystał z lokalnych tradycji, wplatając w fabułę elementy legend oraz podań.

Najbardziej znaną powieścią Kolumbijczyka jest historia rodziny Buendía zamieszkujących fikcyjną miejscowość Macondo (wzorowaną na rodzinnej Aratace). Miała to być pierwsza powieść Kolumbijczyka, ale ostatecznie stało się inaczej. Jak wygląda sylwetka twórcza czwartego w historii Ameryki Południowej laureata Nagrody Nobla?

Przed debiutem

Rodzinne miasto - Arataca - silnie zapadło w pamięć przyszłego laureata Nagrody Nobla. To na nim wzorował fikcyjną miejscowość Macondo ze „Stu lat samotności”. Dziadkowie małego Gabito uwielbiali opowiadać mu historie – dziadek bardziej realistyczne, babcia – zupełnie fantastyczne. Przemieszanie fikcji z prawdą i zamiłowanie do niesamowitości to cechy, które zdefiniują późniejszą twórczość Márqueza.

Po śmierci dziadka chłopiec wraz z rodzicami zamieszkał w mieście portowym Barranquilla, które powróci później w powieści „Miłość w czasach zarazy” (parodystycznie nawiązującej do historii miłości rodziców Márqueza). Pisarz otrzymał dobre wykształcenie. Studiował prawo, ale postanowił zająć się dziennikarstwem. Pisał dla „El Heraldo”, po przeprowadzce do Cartageny dla „El Universal”, a po zamieszkaniu w stolicy pracował jako reporter w „El Espectador”. To tam opublikował cykl reportaży „Opowieść rozbitka” (później wydany w formie książkowej). Pracował także jako korespondent zagraniczny; pisał z Rzymu, Paryża, Barcelony, Caracas, Nowego Jorku.

Fikcja wobec historii

Powieściowym debiutem Márqueza była „Szarańcza”, wydana w 1955 roku. Trzy lata później pisarz ożenił się z Mercedes Barcha. W kolejnych latach ukazały się powieści „Nie ma kto pisać do pułkownika”, „Zła godzina” oraz tom opowiadań „W tym mieście nie ma złodziei”.

W 1967 roku Márquez ukończył „Sto lat samotności”. Powieść uchodzi za jego najwybitniejsze osiągnięcie i należy do arcydzieł literatury współczesnej, a ponadto to jeden z najbardziej rozpoznawalnych tytułów boomu latynoamerykańskiego lat 60. i 70. Opowiada wielopokoleniowe dzieje rodziny Buendía, której przodek założył fikcyjną miejscowość Macondo. To jednocześnie metaforyczna historia Kolumbii, z jej przemianami historycznymi i kulturowymi, lokalną tradycją oraz mitami. Márquez opisał reakcje bohaterów na pojawienie się kina czy samochodów. Mimo przeobrażeń technologicznych historia w miejscowości Macondo wciąż zatacza koło, a przedstawiciele kolejnych pokoleń są zdeterminowani przez przeszłość przodków. Powieść podejmuje więc refleksję nad upływem czasu oraz nad nikłą rolą jednostki w procesach historycznych.

Książka stała się ulubioną powieścią Billa Clintona. Dzięki temu Márquez przestał był w Stanach personą non grata. Wcześniej z powodu socjalistycznych poglądów, krytyki amerykańskiego imperializmu oraz przyjaźni z Fidelem Castro (kubańskim rewolucjonistą) regularnie odmawiano wydania pisarzowi wizy.

Krytyka dyktatury

Po zbiorach opowiadań „Niewiarygodna i smutna historia niewinnej Erendiry i jej niegodziwej babki” oraz „Dialog lustra” w 1974 roku Márquez wydał „Jesień patriarchy”. Powieść ukazuje surrealistyczną historię pewnego fikcyjnego dyktatora sprawującego władzę totalną nad pewnym bliżej nieokreślonym państwem. Karykaturalna postać ma przynajmniej 107 lat (chociaż nie więcej niż 232) oraz około 5 tysięcy dzieci. Dla kaprysu co jakiś czas żąda przestawienia czasu. To obraz zdecydowanie krytyczny wobec systemów totalitarnych i absolutystycznych.

Co ciekawe, w swoich książkach Márquez lubi odwoływać się do postaci Krzysztofa Kolumba. W „Jesieni patriarchy” tytułowa postać patrzy w morze i widzi trzy statki, które wywrą piętno na lokalnej ludności. To nawiązanie do trzech statków, z którymi wielki podróżnik przybył do Ameryki. Z kolei tytułowa postać „Jesieni patriarchy” wykazuje wiele podobieństw do Juliusza Cezara.

Dalsza literacka kariera

W 1981 roku ukazała się „Kronika zapowiedzianej śmierci”. Osią fabuły jest planowane zabójstwo uwodziciela, który pozbawił dziewictwa pewną młodą dziewczynę. Jej bracia zobowiązani są do zemsty, ale liczą, że ktoś ich powstrzyma. Historia jest inspirowana rzeczywistymi zdarzeniami, a Márquez momentami finguje w powieści styl dziennikarskiej relacji.

Inna wybitna powieść pisarza, znacznie różniącą się od jego wcześniejszych książek, to „Miłość w czasach zarazy”. Fabuła opowiada o uczuciu Florentina Arizy do Ferminy Dazy, które wydaje się nie mieć szans na spełnienie. Márquez przełamuje miłosne schematy, a powieści daleko do klasycznego romansu. Nie brak w niej za to wątków humorystycznych.

Márquez do końca życia kontynuował pisanie, zarówno powieści, opowiadań, jak i wspomnień. W 1999 roku zdiagnozowano u niego raka. Autor nie przestawał jednak tworzyć. W 2002 roku ukończył autobiografię „Życie jest opowieścią”, a w 2004 roku swoją ostatnią powieść „Rzecz o mych smutnych dziwkach”.

Gabriel García Márquez zmarł na białaczkę w 2014 roku i został pochowany w Meksyku.

Ciekawostki

• W 1982 roku Márquez otrzymał Nobla w dziedzinie literatury.
• Márquez zakochał się w swojej przyszłej żonie jako 14-latek. Motyw miłości trwającej od dzieciństwa bądź lat nastoletnich pojawia się w wielu książkach pisarza.
• Pisarz miał dwóch synów.
• Duży wpływ na twórczość autora wywarły książki Ernesta Hemingwaya, Williama Faulknera i Franza Kafki.
• Wszystkie powieści Márqueza są bardzo różnorodne stylistyczne. To, co się powtarza, to konwencja realizmu magicznego oraz niektóre z poruszanych tematów.
• W marcu 2019 roku Netflix ogłosił, że nabył prawa do serialowej adaptacji „Stu lat samotności”. Prawdopodobnie nie jest to zgodne z wolą artysty, który deklarował, że nie chce, by powieść była przeniesiona na ekran.