Maski FFP2 i inne maseczki antywirusowe – czym się różnią od siebie?

Decyzje administracyjne związane z epidemią koronawirusa nakładają na społeczeństwo obowiązek zasłaniania ust i nosa odpowiednimi maskami, z zaleceniem używania masek FFP2. Co to oznacza? Zewsząd słyszymy nazwy i symbole: maski, maseczki, półmaski, FFP1, FFP2, FFP3, jednorazowe, wielorazowe, z filtrem, zaworem, z tkaniny, włókniny etc. Łatwo pogubić się w tym zalewie informacji, dlatego w tym tekście wyjaśniamy, co oznaczają poszczególne symbole i do jakich zastosowań nadają się poszczególne rodzaje maseczek antywirusowych.

Autorka: Dr n. farm. Maria Kasprzak

Maska, półmaska, czy maseczka?

W czasie ostatniego roku często słyszymy słowo „maseczka”, używane w kontekście zasłaniania twarzy w celach zdrowotnych. Nie jest to nazwa formalna ani oficjalna, tylko zwyczajowe zdrobnienie. Prawidłowa nazwa to „maska” lub „półmaska”, która oznacza środek ochronny osłaniający usta i nos. Produkty oznaczane symbolami FFP to półmaski filtrujące, które mają filtrować zawieszone w powietrzu pyły i aerozole. Przechodzą one odpowiednie testy i po nich otrzymują klasyfikację FFP 1-3.

Maski medyczne i maski chirurgiczne mają stanowić ochronę przed bakteriami i potencjalnie zakaźnymi cieczami dla lekarzy i personelu medycznego. One także przechodzą odpowiednie testy i otrzymują właściwe oznaczenia. Półmaski filtrujące FFP należą do środków ochrony indywidualnej, czyli ŚOI (ang. Personal Protective Equipment, PPE), natomiast maski medyczne podlegają nieco innym regulacjom i są kwalifikowane jako wyroby medyczne. Są jeszcze maski niemedyczne, z tkanin lub innych materiałów, jednorazowe lub wielorazowe, które nie podlegają żadnym regulacjom, nie są więc uznawane ani za ŚOI, ani za wyroby medyczne.

Maski filtrujące FFP – czym są i jakie normy muszą spełniać?

Skrót FFP pochodzi od angielskich słów Face Filtering Piece, czyli wyrób filtrujący powietrze, noszony na twarzy. Formalnie nazywa się je półmaskami, ponieważ nie zasłaniają całej twarzy, a jedynie usta i nos, jednak potocznie rzadko używa się tej nazwy. Często sprzedawane są jako maski przeciwpyłowe lub antysmogowe. Półmaski FFP należą do środków ochrony indywidualnej i mają za zadanie chronić noszącego przed zawieszonymi w powietrzu, potencjalnie szkodliwymi cząstkami. Testuje się je standardowo pod względem zdolności filtrowania cząstek o średnicy powyżej 300 nanometrów. Mogą to być cząstki stałe (pyły), ale także drobniutkie kropelki cieczy zawieszone w powietrzu, czyli aerozole. Maski FFP są także testowane pod względem tzw. całkowitego przecieku wewnętrznego (sprawdza się, na ile powietrze przecieka przez szczeliny wynikające z niedopasowania maski) i oporu, jaki stawiają przy oddychaniu.

Maski FFP1, jeśli są prawidłowo stosowane i dopasowane, mają zatrzymywać co najmniej 80% cząstek o średnicy powyżej 300 nm, zawieszonych w powietrzu. Maski FFP2 mają zatrzymywać co najmniej 94% takich cząstek, a maski FFP3 – 99%. Dodatkowo, maski FFP1 muszą zapewniać ochronę przed przeciekiem wewnętrznym (przepływem powietrza np. wskutek nieszczelności dopasowania) poniżej 25%, FFP2 – poniżej 11%, a FFP3 – poniżej 5%. Maski FFP mogą mieć także zawory ułatwiające oddychanie. Podczas wdechu są zamknięte, aby wdychane powietrze było filtrowane przez materiał maski, otwierają się jednak podczas wydechu, aby ułatwić odpływ powietrza.

Z punktu widzenia ochrony innych przed potencjalnym zakażeniem chorobami przenoszonymi drogą oddechową, maski z zaworem są nieskuteczne, ponieważ wydychane powietrze wydostaje się z nich niefiltrowane. Nie nadają się więc do stosowania przez osoby chore lub podejrzane o chorobę w celu ochrony otoczenia. Chronią one jednak zdrowie użytkownika przed wdychaniem pyłów i aerozoli, które – potencjalnie – mogą być także nośnikami zarazków.

Maski FFP najczęściej są jednorazowe, oznaczane symbolem przekreślonej cyfry 2 lub literami N bądź NR (ang. non-reusable) ale mogą być także wielorazowe i wtedy oznaczone są literą R (ang. reusable). Sprawdź to w oznakowaniu konkretnego produktu. Pamiętaj, aby nosić maskę tylko przez czas określony przez producenta, a następnie wymienić ją na nową - po tym czasie właściwości filtrujące pogarszają się i nie mamy już gwarancji takiej ochrony, jaką zapewniałaby nowa maseczka.

Maski z wymiennym filtrem P1, P2 lub P3

Innym rodzajem masek są maski lub półmaski z tworzywa nieprzepuszczającego powietrza, ale wyposażone w wymienny filtr. Taka maska, przy właściwej wymianie filtrów służy najczęściej do wielorazowego użytku. Maski te i filtry poddawane są analogicznym testom, jak maski FFP i oznaczane symbolem P1, P2 lub P3. Im wyższa cyfra, tym wyższy stopień filtracji, czyli skuteczniejsza maska. Poziom skuteczności filtrów P1 wynosi 80% (mogą przepuszczać do 20% cząstek aerozolu o średniej średnicy od 300 nm), filtrów P2 - 94%, a filtrów P3 - 99,95%. Jeśli wybieramy maskę z powodu regulacji związanych z koronawirusem, to także w przypadku masek z filtrem należy sprawdzić, czy nie posiadają one zaworu otwierających się przy wydechu. Jeśli maska ma taki zawór, to znaczy, że chroni ona jedynie osobę noszącą, ale nie osoby z jej otoczenia.

Maski medyczne – „maseczki chirurgiczne”

Maski medyczne na co dzień noszone są przez personel medyczny. Mają na celu ochronę pacjenta przed zakażeniem od personelu, ale także ochronę personelu przed zakażeniem od pacjenta drogą kropelkową. Z tego powodu maski medyczne są testowane pod kątem przepuszczania bakterii, a także pod kątem przeciekania – chodzi o to, aby w przypadku rozprysku potencjalnie zakaźnej cieczy – śliny, krwi lub innej wydzieliny – twarz lekarza była chroniona. Maski medyczne służą do jednorazowego użytku, a po użyciu należy je wyrzucić. Składają się najczęściej z trzech warstw – zewnętrznej warstwy hydrofobowej (nieprzemakalnej), środkowej – filtrującej i wewnętrznej – zapewniającej komfort użytkowania. Zwykle nie są szczelnie dopasowywane do twarzy, nie są więc przeznaczone do ochrony przed aerozolami i cząstkami zawieszonymi w powietrzu, a jedynie przed kontaktem z większymi kropelkami wydzielin mogącymi prysnąć na twarz.

Na skróty – jaką maskę wybrać?

Po pierwsze, należy pamiętać, że żadna maska nie da nam stuprocentowej ochrony, może najwyżej zmniejszyć ryzyko kontaktu z zarazkami. Skuteczność maski zależy przede wszystkim od jej prawidłowego stosowania i wymiany we właściwym czasie, ale także od przestrzegania innych zasad higieny - mycia i dezynfekcji rąk, niedotykania twarzy itp. Należy także pomyśleć, w jakim celu chcemy używać maski – czy po to, aby chronić siebie, czy aby chronić innych, na wypadek, gdybyśmy sami byli zakażeni.

Maski FFP – filtrują aerozole i pyły, więc potencjalnie mogą chronić przed bakteriami i wirusami zawieszonymi w takich cząstkach. Jeśli zależy nam na jak najlepszej ochronie własnych dróg oddechowych, to warto wybrać maskę FFP2 lub maskę z filtrem P2 (używanie masek FFP3 jest zalecane w sytuacjach wysokiego ryzyka, a nie na co dzień. Jeśli jednak ktoś chce i dobrze się czuje w takiej masce, może ją stosować). Należy się jednak liczyć z tym, że im maska lepiej filtruje, tym wyższy opór może stawiać przy oddychaniu, więc takie rozwiązanie może nie być komfortowe dla osób np. z astmą, POChP lub innymi chorobami płuc. Maski z zaworami wydechowymi nie chronią osób z naszego otoczenia. Jeśli chcemy więc chronić także innych, najlepiej wybrać maskę FFP bez zaworu. Skuteczność maski zależy od dopasowania do twarzy i przestrzegania czasu i warunków użytkowania.

Maski medyczne – zapewniają ochronę przed rozpryskiem kropli w czasie mówienia, kaszlu czy kichania. Nie przylegają szczelnie do twarzy, dlatego zwykle łatwiej się w nich, niż w maskach FFP. Zazwyczaj też są tańsze, niż specjalistyczne maski FFP. Są uniwersalnym rozwiązaniem w większości codziennych sytuacji, kiedy wymagane jest zakrywanie ust i nosa. Należy je często wymieniać i zastępować nowymi.

Inne maski – nie przechodzą testów, wykonywane są z różnych materiałów, dlatego nie wiadomo dokładnie, przed jakimi cząstkami chronią i w jakim stopniu. Zależy to od materiału maski i wielu innych czynników. Zdroworozsądkowo możemy założyć, że takie maseczki z tkaniny czy włókniny chronią przed rozpryskiwaniem większych kropli śliny przy mówieniu, kaszlu i kichaniu. Są tanie i zwykle łatwiej się w nich oddycha, niż w maskach FFP lub medycznych. Jeśli używamy wielorazowej maski z tkaniny, to po każdym użyciu należy ją wyprać w wysokiej temperaturze.

Jak nosić maseczkę lub maskę ochronną?

Zapoznaj się z instrukcjami producenta maski i przestrzegaj ich.
Przed założeniem maski umyj lub zdezynfekuj ręce.
Dokładnie dopasuj maskę do twarzy, aby nie było nieszczelności. Zarost na twarzy ogranicza możliwość szczelnego dopasowania maski.
Jeśli nosisz okulary, zwróć szczególną uwagę na dopasowanie wokół nosa, aby zapobiegać parowaniu szkieł.
Nie dotykaj maski podczas noszenia.
Zdejmuj maskę za gumki lub troczki, staraj się nie dotykać przedniej części.
Jeśli maska jest jednorazowa – wyrzuć ją po użyciu. Jeśli jest wielorazowa – przed ponownym użyciem zdezynfekuj ją lub wypierz zgodnie z zaleceniem producenta.
Zmień maskę, jeśli zawilgotnieje, zabrudzi się, lub poczujesz, że jej jakość spadła (np. trudniej się w niej oddycha, niż z początku).

Więcej podobnych tekstów znajdziesz na Empik Pasje. Magazyn Online w dziale Poradniki.

Bibliografia

Centralny Instytut Ochrony Pracy (BHP) - KOMUNIKAT nr 1 w sprawie badania i oceny zgodności środków ochrony dróg oddechowych, odzieży ochronnej oraz środków ochrony oczu i twarzy w kontekście działań prewencyjnych związanych z pandemią COVID-19. Link: https://m.ciop.pl/CIOPPortalWAR/file/89576/2020032052417&COVID-badania-srodkow-ochrony-ind-w-CIOP-PIB-Komunikat-pdf (dostęp 03.03.2021).
Informacje o regulacjach związanych z maskami medycznymi - http://www.wyrobmedyczny.info/maseczki-medyczne/ (dostęp 03.03.2021).

Źródło zdjęcia: Shutterstock.com