Uwaga! Ten artykuł ma charakter wyłącznie edukacyjny, nie służy samoleczeniu i nie może zastąpić indywidualnej konsultacji lekarskiej.
Migrena – co to jest? Aura migrenowa i ból głowy
Migrena to przewlekłe schorzenie, przy którym co pewien czas występują epizodyczne napady bólu głowy o charakterystycznym przebiegu. Specyfika objawów jest zróżnicowana, tzn. u każdego chorego mogą one wyglądać nieco inaczej, jednak mają pewne cechy wspólne. Migreny występują zazwyczaj u osób stosunkowo młodych i w średnim wieku (większość chorych ma pierwszy napad migrenowy przed 40. rokiem życia), częściej u kobiet, niż u mężczyzn. Młodzież i osoby starsze także mogą cierpieć na migrenę, dlatego w każdym wieku warto zwracać uwagę na niepokojące objawy.
Napad migrenowego bólu głowy jest czasem poprzedzony tzw. aurą migrenową, czyli objawami ze strony układu nerwowego. Najczęściej jest to aura wzrokowa – „mroczki” lub „błyski” przed oczami, zniekształcenie obrazu lub inne zaburzenia widzenia. Czasem aura obejmuje inne doznania, np. mrowienie kończyn lub twarzy, zaburzenia mowy, zawroty głowy itd. Objawy aury trwają najczęściej do godziny (choć zdarzają się dłuższe epizody), są całkowicie odwracalne i ustępują przed bólem głowy. Wielu chorych wie z doświadczenia, jaka aura zapowiada u nich napad bólu. Warto jednak pamiętać, że większość osób nie doświadcza aury.
Migrenowy ból głowy jest zwykle zlokalizowany po jednej stronie, w okolicy oczodołu. Bywa silny lub bardzo silny, pulsujący, nasilający się pod wpływem ruchu i nawet niewielkiego wysiłku fizycznego. Mogą towarzyszyć mu mdłości i wymioty lub światłowstręt (fotofobia) i nadwrażliwość na dźwięki (fonofobia). Z tych powodów chorzy często przyjmują pozycję leżącą i chcą przebywać w zaciemnionym i cichym pomieszczeniu. Nieleczony napad migrenowy trwa najczęściej od 4 do 72 godzin. Częstość napadów jest bardzo różna – od kilku w ciągu całego życia, do kilku w miesiącu.
Jakie są przyczyny migreny?
Pomimo, że migrena jest chorobą dość częstą, jej przyczyny nie są do końca poznane. Jedna z lepiej ugruntowanych teorii mówi, że migrena jest zaburzeniem neuronaczyniowym, to znaczy, że składają się na nią zaburzenia ze strony układu nerwowego i naczyń krwionośnych w obrębie głowy. W przebiegu napadów migrenowych dochodzi do skurczu naczyń krwionośnych w mózgu, co może powodować objawy aury, a następnie ich rozkurczu (rozszerzenia), który powoduje ból. Przyczyną są prawdopodobnie zaburzenia czynności kory mózgowej i wydzielania serotoniny, która z kolei wpływa na stan naczyń krwionośnych.
Skłonności do migreny są w dużym stopniu dziedziczne. Same napady u poszczególnych bywają często powodowane przez różne czynniki. U każdego mogą to być nieco inne rzeczy, jednak najczęściej należą do niech: stres lub odprężenie po stresie (czasem migrena może zepsuć cały weekend po ciężkim tygodniu w pracy), zbyt krótki lub zbyt długi sen, wahania hormonalne (np. owulacja lub miesiączka u kobiet), zmiany pogody, wysiłek, niektóre pokarmy (np. czerwone wino, sery, czekolada). Jak widać, na niektóre z tych czynników osoba chory nie ma wpływu, inne może w pewnym zakresie kontrolować.
Ból głowy - kiedy iść do lekarza?
Zgłoś się do lekarza zawsze wtedy, kiedy masz bóle głowy, które cię niepokoją. Jeśli do tego wystąpią inne, alarmujące objawy, np. zaburzenia świadomości, zawroty głowy, omdlenia, niedowład kończyn itp., szukaj pomocy niezwłocznie, wezwij nawet pogotowie ratunkowe, ponieważ mogą to być objawy innych, groźniejszych stanów chorobowych. Migrenowe bóle głowy mają charakter pierwotny, to znaczy, że nie występują inne przyczyny, które mogłyby spowodować ból. Nie ma specyficznych badań w kierunku migreny, rozpoznanie opiera się na zebraniu przez lekarza bardzo dokładnego wywiadu od pacjenta na temat wszystkich objawów i okoliczności ich występowania. Często lekarze zlecają też dodatkowe badania (np. tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny), aby wykluczyć inne możliwe przyczyny bólu głowy (np. urazy, udar, stany zapalne, guzy mózgu, tętniaki itp.).
Jak leczyć migrenę? Leczenie doraźne
Istnieją dwa, odrębne, ale uzupełniające się sposoby leczenia migreny: doraźne i profilaktyczne. Leczenie doraźne to po prostu przerwanie ataku migreny. W tym celu stosuje się leki przeciwbólowe (np. paracetamol), aspirynę lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, naproksen, diklofenak). Uwaga: nie należy nigdy łączyć dwóch lub więcej leków z tej grupy, ani przekraczać zalecanych dawek! Dodatkowo lekarz może przepisać lek z grupy tryptanów (np. sumatryptan, almotryptan, rizatryptan). Tryptany to leki działające na receptory serotoniny w mózgu, powodują obkurczanie rozszerzonych naczyń krwionośnych.
Inne stosowane leki to alkaloidy sporyszu, np. ergotamina. Najczęściej są to tabletki, jednak kiedy napadom migreny u danego pacjenta towarzyszą wymioty, lekarz może przepisać lek w postaci czopków, aerozolu do nosa, zastrzyku lub innej postaci niewymagającej połykania. Ważne, aby zastosować dany lek na początku napadu bólowego (ale nie w czasie trwania „aury”), zanim jeszcze ból osiągnie maksymalne nasilenie, wtedy jego skuteczność jest największa.
Co jeszcze ważniejsze – nie należy nadużywać leków przeciwbólowych i doraźnych! Może to skutkować efektem „odbicia” i pojawieniem się tzw. polekowego bólu głowy. Chory przyjmuje wtedy jeszcze więcej leków, co jeszcze bardziej pogarsza objawy, tworzy się więc błędne koło, które trudno przerwać. Jeśli masz migrenę, pamiętaj, aby nie przekraczać dawek leków zaleconych przez lekarza. Jeśli pomimo leczenia doraźnego trudno Ci opanować ataki migreny, porozmawiaj z lekarzem o możliwości leczenia profilaktycznego.
Profilaktyczne leczenie migreny
Czasem napady migreny są na tyle częste lub dokuczliwe, że doraźne leki nie wystarczają. Wtedy warto rozważyć leczenie profilaktyczne. Leki profilaktyczne przyjmuje się codziennie przez dłuższy czas (minimum 3 miesiące, nawet do roku) – mają one za zadanie zmniejszyć częstość i nasilenie występowania napadów migreny. Są to zupełnie inne leki, niż te stosowane doraźnie, a na efekt ich działania trzeba czasem poczekać nawet kilka miesięcy. W zapobieganiu migrenie stosuje się np. beta-blokery (stosowane także przy chorobach serca), leki przeciwpadaczkowe, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, leki modyfikujące metabolizm serotoniny lub angiotensyny, a czasem suplementy diety, np. magnez, ryboflawinę (wit. B2) lub koenzym Q10. Czasem dobranie leku, który zadziała u danego pacjenta może potrwać, ponieważ nie każdy lek zadziała w każdym przypadku. Dlatego należy uzbroić się w cierpliwość i nie przerywać leczenia pomimo braku natychmiastowej poprawy.
Styl życia i dieta przy migrenie
Ponieważ napady migrenowe bywają wywoływane przez niektóre okoliczności zewnętrzne, modyfikacja zachowania i odżywiania bywa pomocna w ograniczaniu ich częstości. Dlatego, jeśli masz migrenę, dokładnie się obserwuj, aby zrozumieć, co może powodować bóle głowy w twoim przypadku. Pomocne bywa prowadzenie dzienniczka i spisywanie objawów oraz towarzyszących im okoliczności. Czasem pomaga eliminacja z diety niektórych produktów, np. wina, czekolady, serów dojrzewających. Jest to jednak kwestia indywidualna i nie ma jednej, uniwersalnej „diety migrenowej”.
Podobnie jest z innymi czynnikami: długością snu, stresem, wysiłkiem, zmianami temperatury itp. Jeśli zaobserwujesz, jakie okoliczności sprzyjają występowaniu u ciebie bólu głowy, to w wielu przypadkach będziesz mógł ich uniknąć, lub przygotować się na atak i na czas zażyć odpowiednie leki. Migrena jest chorobą przewlekłą, nie do końca poznaną i nie ma na nią jednego, uniwersalnego leku. Można jednak, dzięki opiece lekarza i pewnej dozie cierpliwości, poznać swój organizm na tyle, aby ograniczyć częstość i nasilenie napadów migreny, i znacząco poprawić twój komfort życia.
Więcej podobnych poradników znajdziesz na Empik Pasje w dziale Zdrowie.
Bibliografia i przydatne linki:
- Artykuł z serwisu Medycyna Praktyczna dla pacjenta: „Migrena”, dr n. med. Dorota Włoch-Kopeć. https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150555,migrena (dostęp: 19.07.2021)
- Hanna Wójcik-Drączkowska, Małgorzata Bilińska, Walenty Nyka, „Migrena — rozpoznanie i leczenie”, Forum Medycyny Rodzinnej 2007;1(2):109-114. https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/10290 (dostęp: 19.07.2021)
- Serwis informacyjny firmy Polpharma o migrenie: https://www.abcmigrena.pl (dostęp: 19.07.2021)
zdjęcie okładkowe: źródło: shutterstock.com
Komentarze (0)