Nawilżające krople do oczu - jak wybrać najlepsze?

Kiedy naturalna produkcja łez jest niewystarczająca, mogą pojawić się objawy suchego oka, czyli uczucie pieczenia, podrażnienia, dyskomfort przy mruganiu, czasem niewyraźne widzenie. Warto wtedy wspomóc się dostępnymi bez recepty nawilżającymi kroplami do oczu, czyli „sztucznymi łzami”. Co zawierają krople do oczu? Jakie składniki wpływają na nawilżenie oczu? Jak wybrać dobre krople do oczu? Sprawdźmy!

Autorka: Dr n. farm. Maria Kasprzak

UWAGA: Ten tekst ma charakter wyłącznie edukacyjny, nie służy samoleczeniu i nie może zastąpić indywidualnej konsultacji lekarskiej. W razie problemów z oczami skonsultuj się z lekarzem okulistą.

Zespół suchego oka – powszechna dolegliwość cywilizacyjna

Powierzchnia naszych oczu, czyli rogówka, musi być utrzymywana w stałej wilgotności. W normalnych warunkach optymalne nawilżenie zapewnia tzw. film łzowy, czyli cienka warstwa wydzieliny gruczołów łzowych. Poprzez mruganie, łzy są rozprowadzane po całej powierzchni oka. Dla utrzymania nawilżenia rogówki potrzebne są dwa czynniki: wystarczająca produkcja i częste mruganie, aby rozprowadzić film łzowy na powierzchni oka.

Jeśli któryś z tych czynników zawodzi, pojawia się dyskomfort, który wielu z nas kojarzy z tzw. suchym okiem – uczucie piasku pod powiekami, pieczenie, zaczerwienienie. Niestety, przebywamy często w pomieszczeniach o suchym powietrzu – klimatyzowanych lub ogrzewanych, patrzymy długo w monitor, co ogranicza częstotliwość odruchowego mrugania, nosimy soczewki kontaktowe, które pochłaniają część płynu łzowego. Niektóre osoby mają łzy o zmienionym składzie, niezapewniającym odpowiedniego nawilżenia.

Dobre krople nawilżające do oczu - jak je wybrać? Kilka prostych rad

Jeśli masz niewielkie dolegliwości „suchego oka” i chcesz dopiero zacząć używanie „sztucznych łez”, na początek spróbuj kropli bez konserwantów i fosforanów, zawierających jedynie hialuronian sodu (kwas hialuronowy).
Jeśli jesteś alergikiem, dobrym wyborem dla Ciebie mogą być krople z ektoiną.
Jeśli Twoje oczy są podrażnione i wymagają regeneracji, spróbuj kropli z dodatkiem łagodzącego dekspantenolu.
Jeśli objawy nasilają się lub od początku masz silne objawy „suchego oka”, przed wyborem kropli skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.
Jeśli nosisz soczewki kontaktowe, uważnie czytaj ulotkę – czy dany preparat można stosować razem z soczewkami. Do długotrwałego stosowania wybieraj raczej krople bez fosforanów.
Krople do oczu stosuj zawsze zgodnie z instrukcją zawartą w ulotce – zapewni to bezpieczeństwo stosowania.
Nie pożyczaj swoich kropli innym osobom, jest to niehigieniczne i może skutkować przeniesieniem cudzych zarazków.

Dlaczego łzy nawilżają rogówkę oka?

Co takiego znajduje się w łzach, co pozwala na nawilżanie powierzchni oka? Czy sama woda nie wystarczy? Otóż nie. Łzy, oprócz wody zawierają sól w stężeniu, takim, jak w soli fizjologicznej, niewielkie ilości białek (np. lizozym – enzym niszczący bakterie), lipidów (substancji o charakterze tłuszczowym) oraz mucyn, czyli substancji śluzowych. Mucyny mają zdolność wiązania wody, w kontakcie z nią stają się śliskie, co zapewnia gładkie przesuwanie powiek po gałce ocznej. Wraz z lipidami, mucyny chronią oko przed wysychaniem – lipidy ograniczają parowanie wody związanej przez mucyny.

Krople do oczu, mające uzupełnić lub zastąpić film łzowy, czyli „sztuczne łzy” bez konserwantów muszą także zawierać substancje podobne do mucyn, wiążące wodę i nadające otrzymanemu płynowi śliskie, lepkie właściwości. Istnieje szereg takich substancji pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, które znajdują zastosowania w kroplach do suchych oczu. Poniżej przedstawimy substancje najczęściej stosowane w kroplach do oczu. Niektóre preparaty zawierają mieszankę dwóch lub trzech substancji, dla wzmocnienia efektu działania.

Substancje nawilżające naturalne - dobre krople nawilżające do oczu

Najpopularniejszym składnikiem dobrych nawilżających kropli do oczu jest kwas hialuronowy lub jego sole – hialuroniany - w stężeniu 0,1-0,4%. Kwas hialuronowy to polisacharyd z grupy glikozaminoglikanów, jest naturalnym składnikiem łez. Wiąże wodę i daje efekt śluzu, zapewniając gładkie przesuwanie nawilżanych powierzchni. Preparaty zawierające kwas hialuronowy (sam lub w połączeniu z innymi składnikami) to np. Hyabak, Hialeye, Blink Intensive, Hylo Comod, Starazolin Complete, Iana. Trehaloza jest dwucukrem pochodzenia naturalnego, choć może być także uzyskiwana syntetycznie, ze skrobi. Występuje, m. in. w widliczce łuskowatej Selaginella lepidophylla, zwanej zmartwychwstanką lub różą jerychońską. Jest to roślina mogąca przetrwać skrajną suszę, a po kontakcie z wodą rozwinąć się i „ożyć”. Krople do oczu z trehalozą to m. in. Thealoz i Hialeye Duo.

Ektoina to substancja występująca w niektórych bakteriach, żyjących w ekstremalnych środowiskach – miejscach o wysokiej temperaturze i zasoleniu. Chroni komórki mikroorganizmów przed działaniem stresu osmotycznego (wahań zasolenia, wysychania) i wysokiej temperatury. Działa ochronnie także na komórki ludzkie, dlatego dodawana jest do kropli do oczu, do nosa lub do roztworów do inhalacji. Krople z ektoiną są szczególnie polecane alergikom. Są to np. Hylo Dual, Ektin, Alectoin, EctoAlerg.

Substancje nawilżające półsyntetyczne lub syntetyczne

Półsyntetyczna pochodna celulozy – hypromeloza, czyli HPMC lub (hydroksypropylo)metyloceluloza – w stanie stałym jest proszkiem, który po kontakcie z wodą zachowuje się podobnie do żelatyny – pęcznieje i tworzy śliski żel. Wytwarza się z niej kapsułki do leków, jest dodatkiem do żywności, a niezbyt stężone roztwory, dzięki swej lepkości i śliskości mogą służyć jako nawilżające krople do oczu. Zawierają ją np. krople Lakroft, Artelac, Tears naturale II.

Związkiem o właściwościach podobnych do hypromelozy jest karboksymetyloceluloza (CMC), zawarta np. w kroplach Refresh lub Optive.

Guar hydroksypropylowy, pochodną gumy guar, polisacharydu pochodzenia roślinnego, znajdziemy np. w kroplach Systane. Powidon (poliwinylopirolidon, PVP) to syntetyczny polimer, dobrze wiążący wodę. Jest stosowany w kroplach do oczu, płynach do soczewek kontaktowych, ma także szereg innych zastosowań w farmacji i przemyśle.

Substancją o podobnych właściwościach jest alkohol poliwinylowy, w skrócie PVA. Krople do oczu zawierające PVP lub PVA to np. PVP Comod i Lacrimal.

Substancje o działaniu łagodzącym – dekspantenol i wyciągi ziołowe

Niektóre krople do oczu, oprócz substancji wiążących wodę i zapewniających odpowiedni poziom nawilżenia, zawierają składniki wspomagające regenerację rogówki i łagodzące stany zapalne. Najpopularniejszym, sprawdzonym związkiem tego typu jest pantenol (dekspantenol, prowitamina B5). Wspomaga regenerację rogówki, łagodzi podrażnienia i wzmacnia działanie nawilżające. Krople do oczu z pantenolem to np. Starazolin Complete, Vizik do podrażnionych oczu, Hylo Care, Xedrenio Dex, Verco, Dexoftyal MD.

Wyciągi ziołowe to przede wszystkim wyciąg z ziela świetlika, rumianku i bławatka, które działają odświeżająco i łagodząco na oczy. Czasem spotkamy także wyciągi z innych ziół, np. oczaru. Mogą uczulać, jeśli jednak nie mamy alergii na te zioła, to warto spróbować ich łagodzącego działania. Krople do oczu z wyciągami ziołowymi to np. Zuma Świetlik Plus, Hylo Fresh, Euphrasia Świetlik, Optistar Świetlik, Prooptic Świetlik, Lacrimal Natura.

Dobre krople do oczu odbudowujące warstwę lipidową

W cięższych przypadkach suchości oka czasem zaleca się „tłuste” preparaty, regenerujące warstwę lipidową filmu łzowego, co ogranicza parowanie wody z oka. Najczęściej są to maści, np. VitA-POS. Jednak istnieją innowacyjne, bezwodne krople do oczu EvoTears zawierające lipofilowy oktan perfluoroheksylu, który także działa natłuszczająco na rogówkę. Są wygodniejsze w aplikacji, niż maść i bardzo wydajne.

Substancje pomocnicze zawarte w kroplach do oczu

Oprócz substancji nawilżających i wspomagających regenerację, krople do oczu zawierają czasem substancje pomocnicze. Jest to przede wszystkim sól, czyli chlorek sodu, czasem też chlorek potasu, w stężeniu odpowiadającym soli fizjologicznej; ma to sprawić, by roztwór był izotoniczny z łzami i nie drażnił oka. Czasem dodawane są fosforany lub borany, w celu stabilizacji pH. Borany dodatkowo działają antyseptycznie. Nie trzeba się obawiać, jeśli w składzie kropli do oczu znajdziemy kwas solny lub wodorotlenek sodu. W stanie czystym to żrące substancje, ale tutaj dodawane są w śladowych ilościach, jedynie do utrzymania odpowiedniego pH. Na pewno nam nie zaszkodzą.

U niektórych osób, szczególnie noszących soczewki kontaktowe, długotrwałe stosowanie kropli z fosforanami może spowodować odkładanie się osadu, wtedy warto wybrać krople do oczu bez fosforanów. Inne substancje pomocnicze mają nadawać odpowiednią lepkość kroplom i wspomagać działanie nawilżające, np. karbomer, sorbitol, gliceryna. I wreszcie konserwanty, hamujące rozwój bakterii. Niektóre z konserwantów to np.: cetrymid, chlorek benzalkonium/benzalkoniowy, PHMB (biguanid poliheksametylenowy) POLYQUAD® (chlorek polidronium), trometamol i inne. Nie należy się ich obawiać, są one stosowane od lat i bezpieczne dla oczu, chyba, że ktoś ma znaną nadwrażliwość na te składniki. Wtedy należy wybrać krople bez konserwantów.

Dobre krople nawilżające do oczu bez konserwantów

Krople do oczu muszą być sterylne. Niektóre marki (np. Ursapharm Hylo, Bausch&Lomb Hyal-Drop Multi, Unipharm Xedrenio) oferują krople do oczu w specjalnych, aseptycznych pojemnikach-dozownikach, które uniemożliwiają zanieczyszczenie zawartości. Takie krople nie muszą mieć w składzie konserwantów i są przydatne długo po otwarciu opakowania (nawet do 6 miesięcy). Takie opakowania są dobrym rozwiązaniem dla osób, których oczy nie tolerują dobrze konserwantów, a także tych, które używają kropli rzadko lub nieregularnie. To duża oszczędność – krople w zwykłych buteleczkach trzeba zazwyczaj wyrzucić 30-90 dni po pierwszym otwarciu, bo mogły się do nich dostać i namnożyć w nich bakterie. Specjalna, aseptyczna buteleczka nie dopuszcza bakterii do środka, nie trzeba więc marnować niezużytych kropli i kupować następnych.

Większość dostępnych kropli do oczu jest jednak sprzedawana w zwykłych buteleczkach, muszą więc zawierać konserwanty i trzeba je zużyć w ciągu 1-3 miesięcy od pierwszego użycia ( szczegółowe informacje są na opakowaniu).

Dobre krople do oczu przy soczewkach - co wybrać?

Czy krople do oczu można stosować razem z soczewkami kontaktowymi? W większości przypadków – tak, zresztą użytkownicy soczewek kontaktowych częściej potrzebują nawilżania oczu, niż osoby nienoszące soczewek. Wiele kropli do oczu można stosować, kiedy mamy soczewki na oczach, np. preparaty zawierające hialuronian sodu, bez konserwantów i fosforanów.

Zawsze trzeba się upewnić, co zaleca producent – informacje znajdziemy na opakowaniu lub ulotce dołączonej do opakowania. Czasem producent zaleca, aby zaczekać z zastosowaniem kropli jakiś czas od założenia soczewek, aby uniknąć reakcji z płynem do przechowywania soczewek. Niektóre krople do oczu (szczególnie te lecznicze) oraz maści do oczu nie powinny być stosowane razem z soczewkami, takie informacje również znajdziemy na opakowaniu.

Lecznicze krople do oczu – na zapalenie spojówek i infekcje oka

Oprócz nawilżających kropli do oczu, dostępnych bez recepty, można także kupić preparaty lecznicze, np. zmniejszające przekrwienie przy zapaleniu spojówek, np. Starazolin lub Visine Classic. Zawierają one zwykle chlorowodorek tetryzoliny, lek obkurczający naczynia krwionośne. Nie są to preparaty tak bezpieczne, jak „sztuczne łzy” i należy ich używać ściśle według zaleceń lekarza lub opisu w ulotce. Zbyt długotrwałe stosowanie może prowadzić do przesuszenia oka i wtórnego podrażnienia. Krople do oczu z antybiotykami to leki dostępne wyłącznie na receptę. Infekcje oka nie są banalnymi schorzeniami i zawsze trzeba w takich przypadkach skonsultować się z okulistą, który przepisze konkretne leki.