07 sierpnia 2019

Sekretne życie pszczół

Słyszeliście już, że dziś obchodzimy Wielki Dzień Pszczoły? Na świecie istnieje ponad 20 tysięcy gatunków tych owadów! Pszczoły uznawane są za ,,nadorganizmy’’ – wykształciły wyjątkową strukturę rodzinną i tworzą kompleksowy organizm. Wszystkie elementy rodziny są ze sobą powiązane i nie mogą prawidłowo funkcjonować, gdy któregoś z nich zabraknie. Robi wrażenie, prawda? Ale z czego składa się tak naprawdę pszczela rodzina?

Królowa jest tylko jedna!

Wychowywana w specjalnej komórce, nazywanej matecznikiem. W odróżnieniu od pozostałych larw, karmiona jest jedynie mleczkiem pszczelim (do końca swojego życia). Jej wysokość po opuszczeniu swojej komórki wędruje po gnieździe i zabija jeszcze niegotowe do opuszczenia swoich miejsc królowe. Jeśli natknie się na w pełni dojrzałą pszczołę arystokratkę – dochodzi do ich walk – jest to bitwa na śmierć i życie. Ta która zwycięży wyrusza na lot godowy, w trakcie którego zapładniana jest przez kilkanaście trutni. Otrzymane nasienie umożliwia matce składanie jaj do końca jej życia, czyli nawet przez 5 lat! Królową można łatwo rozpoznać – jest zdecydowanie większa od pozostałych pszczół i ma długi, smukły odwłok. Matka otoczona jest przez swoich poddanych – robotnice, które nieprzerwanie dotykają jej czułkami, by pobudzić wydzielanie przez nią feromonów.

Robotnice – sprzątaczki, karmicielki, strażniczki, zbieraczki

Najobszerniejsza grupa w pszczelej rodzinie, odpowiedzialne są za wszystkie prace. Do ich zadań należy między innymi karmienie larw, budowa plastrów oraz produkcja wosku i miodu. Robotnice mają uwstecznione narządy rozrodcze, jednak możliwe jest złożenie przez nie jaj – w tym przypadku zawsze wylęgają się trutnie.

Czy wiedzieliście, że robotnice rozdysponowują zadania między siebie? Jest to uzależnione od wieku każdej pszczoły, dlatego wyróżniamy:

sprzątaczki – funkcja pełniona przez ,,nowoprzeobrażone’’ pszczoły, odpowiedzialne są za czyszczenie pustych komórek pozostałych po przeobrażonych już poczwarkach;
karmicielki – dostarczają pożywienie larwom, opiekują się nimi;
strażniczki – pilnują, by żaden nieproszony gość nie wtargnął do ich domu. Walczą z intruzami za pomocą żądeł. Pokonany przeciwnik jest wynoszony na zewnątrz ula, by go nie zaśmiecał i nie gnił w domu;
zbieraczki – wylatują z ula w poszukiwaniu wody, pyłku i nektaru. Każda z nich, by wyprodukować jeden kilogram miodu, odwiedza nawet 2 miliony kwiatów! Te pszczoły wyposażone są w zlokalizowane na tylnych odnóżach koszyczki, które są przystosowane do zbierania pyłku. Natomiast nektar kwiatowy gromadzony jest w wolu – cienkościennym uwypukleniu przełyku.

Taniec pszczół

Zbieraczki powracając do ula przekazują informację swoim koleżankom o jakości oraz lokalizacji swoich zbiorów. Proces ten rozgrywa się za pomocą ,,tańca pszczół’’. Robotnice odbierające wiadomość zastygają bez ruchu, a pszczoła-tancerka uderza swoim odwłokiem w czułki werbowanych robotnic, wystukując tym samym zaszyfrowany kod. Taniec okrężny wskazuje, że miejsce zbiorów jest w pobliżu gniazda, natomiast taniec wywijany informuje o kierunku, w którym znajduje się cel oraz o dużej odległości nektaru i pyłku od ich miejsca bytowania.

Trutnie

Występują jedynie okresowo, powstają z niezapłodnionych jaj. W przeciwieństwie do robotnic nie zbierają nektaru i nie mają przydzielonych określonych prac w obrębie ula. Mimo że po odbytej kopulacji truteń od razu umiera, mają one ogromny udział w zachowaniu ciągłości rodziny pszczelej. Męskie osobniki żyją jedynie od wiosny do jesieni, po tym czasie trutnie są głodzone przez robotnice (w pełni odpowiadają za ich karmienie, gdyż trutnie nie potrafią nawet się samodzielnie odżywiać) i wyrzucane z ula. Wszystko po to, by przetrwać trudne warunki klimatyczne podczas zimy oraz zwiększyć prawdopodobieństwo przetrwania całego ,,superorganizmu’’.

Kulturalne owady

Życie pszczół fascynuje człowieka od dawna. Są one obecne również w kulturze. Przykład możemy znaleźć m.in. w kultowej dobranocce ,,Pszczółce Mai’’, w której główną bohaterką była pszczoła miodna i towarzyszył jej truteń – Gucio, a ich wychowaniem zajmowała się starsza pszczoła z ich owadziej rodziny – Klementyna. Powstała też przebojowa komedia animowana (zarówno dla młodszych, jak i starszych odbiorców), pt. ,,Film o pszczołach’’. Fani ,,Shreka’’ będą zachwyceni! Światowym bestsellerem była też książka ,,Historia pszczół’’, w której przedstawione są trzy intrygujące opowieści, rozgrywające się w różnych płaszczyznach czasowych, a ich głównym spoidłem są pszczoły!