- Co to są zawroty głowy?
- Najczęstsze przyczyny zawrotów głowy
- Zawroty głowy – diagnostyka
- Zawroty głowy - badania
- Leczenie zawrotów głowy
Co to są zawroty głowy?
Zawroty głowy to objaw bardzo powszechny, a jednocześnie trudny do zdefiniowania. Najczęściej pod tym pojęciem określa się wrażenie że „kręci się w głowie”, czyli złudzenie, że własne ciało lub jego otoczenie się porusza, najczęściej w kółko. Czasem zawrotom głowy towarzyszą nudności (mdłości), wymioty i zaburzenia równowagi. Niekiedy pacjenci mianem zawrotów głowy określają poczucie niestabilności, zachwiania równowagi, niepewności przy chodzeniu i uczucia, że zaraz się upadnie. Te objawy wskazują na to, że większość zawrotów głowy ma związek ze zmysłem równowagi, czyli układem przedsionkowym. Układ ten składa się z części obwodowej (ucho wewnętrzne, błędnik błoniasty, kanały półkoliste) oraz ośrodkowej (ośrodki w mózgu, które przetwarzają informacje pochodzące z błędnika – głównie okolice móżdżku i pnia mózgu, oraz połączenia nerwowe przesyłające do nich informacje).
Zawroty głowy mogą występować sporadycznie, często lub przewlekłe. Czasami towarzyszą im inne objawy – czasem trudno uchwytne - które mogą wskazywać prawdopodobną przyczynę zawrotów głowy – obwodową lub ośrodkową.
Jeśli cierpisz na zawroty głowy, najlepiej zwróć się do lekarza. Jest to szczególnie ważne wtedy, kiedy zawroty wystąpiły nagle, bez wyraźnej przyczyny i towarzyszą im inne objawy (np. ból głowy, osłabienie lub niedowład kończyn, drętwienie jednej połowy ciała, inne zaburzenia czucia, widzenia lub słuchu). W większości przypadków przyczyny zawrotów głowy są niegroźne, jednak czasem mogą być poważne i wymagać szybkiej interwencji medycznej.
Najczęstsze przyczyny zawrotów głowy
Przyczyny zawrotów głowy mogą być różne – od błahych i niegroźnych, po stany zagrażające życiu. Najbardziej niebezpieczne są tzw. przyczyny ośrodkowe, czyli dotyczące mózgu. Te mniej groźne to przede wszystkim schorzenia błędnika.
Oto najczęstsze przyczyny zawrotów głowy:
- schorzenia układu przedsionkowego, czyli tzw. zmysłu równowagi (błędnika, ucha wewnętrznego), w tym choroba Meniere’a,
- zapalenie nerwu przedsionkowego VIII lub demielinizacja tego nerwu (np. wskutek stwardnienia rozsianego),
- nieprawidłowe ułożenie otolitów (kamyczków błędnikowych) w kanałach półkolistych błędnika, które powoduje tzw. łagodne położeniowe zawroty głowy, występujące przy zmianach pozycji,
- tzw. przyczyny ośrodkowe, czyli związane z ośrodkowym układem nerwowym, szczególnie z tymi obszarami, które są związane z móżdżkiem, pniem mózgu, rdzeniem kręgowym i innymi obszarami ośrodków równowagi w mózgu. Te przyczyny zawrotów głowy należą do najpoważniejszych. Mogą to być np. – udar, guz, tętniak lub krwiak uciskający pewne obszary,
- niewydolność kręgowo-podstawna lub zakrzepica (powodują utrudniony przepływ krwi przez naczynia krwionośne zaopatrujące mózg)
- migrenowe bóle głowy (tzw. migrena przedsionkowa),
- epilepsja (padaczka),
- niedociśnienie ortostatyczne (spadek ciśnienia krwi przy pionizacji),
- przyjmowanie niektórych leków,
- podeszły wiek (zawroty głowy charakterystyczne dla osób starszych to tzw. prezbiastazja),
- przyczyny psychiczne (zaburzenia lękowe, lęk wysokości itp.),
- nadużycie alkoholu,
- choroba lokomocyjna.
Powyższa lista nie wyczerpuje wszystkich możliwych przyczyn zawrotów głowy. W około 20% przypadków ogóle nie udaje się znaleźć konkretnej przyczyny. Z powodu tak wielu różnych możliwych przyczyn zawrotów głowy diagnoza powinna być zawsze stawiana przez lekarza.
Zawroty głowy – diagnostyka
Najważniejszym zagadnieniem dla lekarza, do którego zwraca się pacjent z zawrotami głowy, jest ustalenie, czy zawroty są spowodowane przez niebezpieczne zmiany w mózgu (np. udar lub guz), czy chodzi o mniej groźne przyczyny, np. ze strony ucha wewnętrznego.
Po pierwsze, lekarz musi przeprowadzić dokładny wywiad medyczny. Pytania dotyczą przede wszystkim następujących zagadnień:
- kiedy zawroty głowy występują, jak często i jak długo się utrzymują,
- czy występują samoistnie, czy wywołują je jakieś przyczyny (jeśli tak, to jakie),
- czy towarzyszą im inne objawy (np. niedosłuch, szum w uszach, mroczki przed oczami, drżenie, niedowłady, zaburzenia czucia lub widzenia),
- jakie leki pacjent przyjmuje (na stałe lub okazjonalnie),
- czy cierpi na choroby przewlekłe (w tym psychiczne lub nerwowe) lub czy doznał w przeszłości jakichś urazów, infekcji, miał wypadek itp.
Zależnie od oceny sytuacji lekarz może zapytać też o inne okoliczności mające wpływ na ustalenie diagnozy.
Potem lekarz bada pacjenta. Pomimo, że badanie to odbywa się w gabinecie i nie wymaga specjalistycznego sprzętu, jest bardzo ważne i ma często większą wartość diagnostyczną niż tomografia lub rezonans magnetyczny.
Zawroty głowy - badania
Podstawowym badaniem w przypadku zawrotów głowy jest tzw. procedura HINT (lub HINTS). Skrót pochodzi od nazwy angielskojęzycznej (Head Impulse-Nystagmus-Test of Skew), a badanie obejmuje trzy etapy:
- test pchnięcia głowy (HIT, czyli head impulse test),
- ocena oczopląsu (ang. nystagmus test),
- ocena skośnego odchylenia gałek ocznych (ang. test of skew).
Podczas badania lekarz obraca głową pacjenta, poleca patrzyć w różne strony, a także zasłania pacjentowi jedno, a potem drugie oko. Podczas tych czynności uważnie obserwuje ruchy gałek ocznych chorego (tzw. sakady, oczopląs i jego rodzaj, ruchy oka podczas odsłaniania i zasłaniania). Na podstawie tych ruchów doświadczony lekarz może z dużym prawdopodobieństwem ocenić, czy przyczyna zawrotów głowy leży w mózgu (i należy szybko skierować chorego do szpitala), czy przyczyna jest w zaburzeniach błędnika i wystarczy leczenie ambulatoryjne.
W tym drugim przypadku lekarz może przeprowadzić dodatkowy test, tzw. manewr Dixa-Hallpike’a. Polega on na ułożeniu pacjenta na leżance z głową lekko zwisającą poza krawędź i obróconą w prawo, a potem w lewo o ok. 45°. Takie ułożenie może wywołać zawroty głowy i oczopląs – rodzaj i czas wystąpienia tych objawów ma znaczenie diagnostyczne. W ten sposób można zdiagnozować tzw. łagodne położeniowe zawroty głowy, które najprawdopodobniej są spowodowane przez niewłaściwe przemieszczanie kamyczków błędnikowych (otolitów), które odpowiadają za poczucie położenia ciała w przestrzeni i utrzymanie równowagi.
Oprócz tego lekarz mierzy puls i ciśnienie tętnicze w pozycji leżącej i po wstaniu do pionu, aby wykryć ewentualne niedociśnienie ortostatyczne, które jest dość częstą przyczyną zawrotów głowy.
Leczenie zawrotów głowy
Jeśli przyczyną dolegliwości są łagodne położeniowe zawroty głowy, można je wyleczyć dzięki ćwiczeniom polegającym na przyjmowaniu określonej pozycji głowy i ciała, czyli tzw. manewrowi Epleya. Ten prosty manewr, trwający od kilku do kilkunastu minut, lekarz przeprowadza bezpośrednio w gabinecie. Pozwala on odpowiednio „ułożyć” otolity w kanałach półkolistych błędnika. Często już jeden zabieg przynosi ulgę. Czasami konieczne jest powtórzenie go podczas następnej wizyty. Pomocne mogą też być ćwiczenia pozycyjne Branda-Daroffa, które, według instrukcji lekarza, pacjent może wykonywać samodzielnie w domu.
Inne rodzaje zawrotów głowy leczy się zależnie od ich przyczyny. Najważniejsze jest zajęcie się chorobą, która powoduje zawroty. W przypadku choroby Meniere’a (wodniaka błędnika) najczęściej jest to ograniczenie spożycia soli i ewentualnie leki moczopędne. Przy schorzeniach w ośrodkowym układzie nerwowym (mózgu i rdzeniu kręgowym), takich jak udar, guz, epilepsja, migrena czy niewydolność kręgowo-podstawna konieczne jest leczenie specjalistyczne. Czasem lekarz dodatkowo przepisuje doraźne leki uśmierzające mdłości i zmniejszające uczucie „kołowania w głowie”. Nie zawsze są one wskazane, dlatego nie należy ich nigdy zażywać na własną rękę.
Więcej poradników znajdziesz na Empik Pasje w dziale Zdrowie.
Bibliografia
- Herbert L. Muncie, Susan M. Sirmans, Ernest James „Dizziness: approach to evaluation and management”, American Family Physician, 2017; 95 (3): 154–162. Tłumaczenie artykułu w serwisie Medycyna Praktyczna dla lekarzy: „Zawroty głowy: diagnostyka i postępowanie” (tłumaczył lek. Marcin Pustkowski). Link: https://www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/show.html?id=210884 (dostęp: 23.02.2024),
- Dr n. med. Grażyna Zwolińska, lek. Magdalena Wiercińska „Zawroty głowy i zaburzenia równowagi: przyczyny, kiedy zgłosić się do lekarza? Jakie choroby mogą je powodować”. Artykuł w serwisie Medycyna Praktyczna dla pacjenta. Link: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/152911,zawroty-glowy-i-zaburzenia-rownowagi (dostęp: 23.02.2024).
Komentarze (0)