Uwaga! Ten tekst ma wyłącznie charakter edukacyjny i nie może zastąpić porady lekarskiej! Każdy przypadek dolegliwości u dziecka musi być skonsultowany z lekarzem, który zbada pacjenta i zaleci odpowiednie postępowanie.
Zanim alergia wystąpi – mleko hipoalergiczne dla zapobiegania skazie białkowej
Skłonność do alergii można odziedziczyć, dlatego kiedy w rodzinie nowonarodzonego dziecka są alergicy, to ryzyko, że niemowlę też będzie alergikiem, jest znaczne. Jeśli przynajmniej jedno z rodziców lub rodzeństwa dziecka miało alergię na białka mleka, to – jeśli mama nie może karmić piersią - warto rozważyć podawanie takiemu dziecku tzw. mleka hipoalergicznego, oznaczonego symbolem HA. Jest to mleko dla dzieci zdrowych, u których alergii jeszcze nie ma i jest stosowane w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa rozwinięcia alergii. Białko w mleku HA jest poddane nieznacznej hydrolizie i dzięki temu jego alergenne właściwości są trochę zmniejszone, jednak nie całkiem wyeliminowane. Jeśli u niemowlęcia lekarz stwierdzi wystąpienie alergii na białka mleka, trzeba będzie przejść na specjalne preparaty dla dzieci ze skazą białkową.
Czy kozie mleko nadaje się dla alergików?
Nie. Mleko modyfikowane na bazie mleka koziego zawiera białka, które są na tyle podobne do białek mleka krowiego, że prawie zawsze dzieci z alergią na mleko krowie będą również uczulone na mleko kozie. Warto zapytać lekarza, czy u zdrowych dzieci, dla zmniejszenia ryzyka rozwinięcia alergii na białko mleka krowiego, można wybrać kozie mleko modyfikowane zamiast mleka HA. Jednak nawet w tym przypadku nie należy takiej decyzji podejmować na własną rękę. Niemowlęta z już stwierdzoną alergią (skazą białkową), jeśli nie piją mleka matki, muszą dostawać preparaty specjalistyczne przeznaczone specjalnie dla nich.
Skaza białkowa przy karmieniu piersią
Dla niemowlęcia z alergią najlepiej jest, jeśli matka karmi je piersią, ponieważ mleko matki nie jest alergenne. Niektóre mamy jednak obserwują, że ich karmione piersią dzieci mają objawy alergii – wysypkę, kolki, ból brzucha czy inne. Może się zdarzyć, że niektóre składniki diety matki przenikają do jej mleka i powodują u dzieci uczulenie. Najlepiej jest sprawdzić, po jakich produktach zjedzonych przez mamę dziecko ma dolegliwości i wykluczyć z diety te produkty na okres karmienia piersią. Mamy dzieci ze stwierdzoną alergią na białka mleka, jaja lub orzechy powinny unikać tych produktów, dopóki nie odstawią dziecka od piersi. Jednak jeśli dziecko nie ma alergii, to nie ma też potrzeby unikania tych produktów „na wszelki wypadek”. Karmiąca matka powinna jeść jak najbardziej różnorodne produkty, a dietę eliminacyjną wprowadzać tylko w razie konieczności. Aby uzyskać wiarygodną poradę, należy zgłosić się do lekarza, który postawi właściwą diagnozę i wyjaśni, czy dolegliwości dziecka to rzeczywiście alergia, czy też przyczyna jest inna.
Preparaty mlekozastępcze dla dzieci z alergią
Kiedy lekarz stwierdzi u dziecka alergię pokarmową na białka mleka, to należy podawać mu mieszanki przeznaczone specjalnie dla małych alergików. Aby znacznie obniżyć alergenność białka, poddaje się je zaawansowanej hydrolizie, czyli – mówiąc prościej – tnie się ich cząsteczki na bardzo małe kawałki, które są już na tyle niepodobne kształtem do pierwotnych białek, że nie są rozpoznawane przez organizm jako alergeny. U 90% dzieci z alergią podawanie takich preparatów wystarcza, aby złagodzić objawy i poprawić stan zdrowia dziecka. Produkty na bazie białek hydrolizowanych w wysokim stopniu nie mają zwykle dodatku laktozy, ale przed podaniem ich dzieciom z przeciwwskazaniem do spożywania laktozy należy sprawdzić informację o konkretnym produkcie lub zapytać lekarza. Istnieją różne modyfikacje takich preparatów – np. zawierające dodatek probiotyków lub tłuszczów MCT.
Dieta elementarna na bazie wolnych aminokwasów
Czasem zdarza się, że niemowlę ma tak silną alergię pokarmową, że nawet białka hydrolizowane w stopniu znacznym powodują objawy chorobowe. Czasem występuje alergia na różne białka lub na inne składniki pokarmowe, której mogą towarzyszyć zaburzenia trawienia i wchłaniania. Wtedy trzeba małemu organizmowi dostarczyć pokarmu, którego niemal nie musi trawić, tylko może od razu przyswajać gotowe składniki pokarmowe. Takie preparaty nazywa się produktami na bazie wolnych aminokwasów (AAF – Amino Acid Formula) lub „dietą elementarną”. Nazwa ta pochodzi stąd, że aminokwasy są podstawowymi elementami składowymi białek. Normalnie białka są trawione, czyli rozkładane na wolne aminokwasy i dopiero te aminokwasy są wchłaniane do krwi. Preparaty diety elementarnej pozwalają na ominięcie procesu trawienia białek. Dzięki temu organizm dziecka jest odżywiany bardzo łatwo przyswajalnym i niealergizującym pokarmem. Preparaty takie zwykle nie zawierają również laktozy, tylko syrop glukozowy, ewentualnie skrobię lub maltodekstrynę. Te wysokospecjalistyczne mieszanki mogą być podawane tylko pod nadzorem lekarza.
Preparaty bezmleczne na bazie białka sojowego
Dla dzieci, które mają alergię na białka mleka, ale nie mają alergii na soję i inne białka, istnieją preparaty mlekozastępcze na bazie białek sojowych. Mogą być oznaczone symbolem SL (łac. sine lac, bez mleka) i zwykle nie zawierają także laktozy. Jeśli są wydawane na receptę, obowiązuje refundacja, jednak w przypadku braku refundacji taka mieszanka jest znacznie tańsza od hydrolizatu lub diety elementarnej.
Kiedy dziecko nie toleruje laktozy – galaktozemia i niedobór laktazy
Laktoza jest bardzo ważnym składnikiem pokarmowym, potrzebnym do rozwoju dziecka. Nie należy unikać jej bez potrzeby, ale istnieją przypadki, kiedy musi być wyeliminowana z diety dziecka. Laktoza (od łacińskiego lac – mleko) jest węglowodanem obecnym w mleku – dwucukrem, którego cząsteczki składają się z reszt glukozy i galaktozy (od greckiego słowa gala – mleko). Aby organizm mógł przyswoić te węglowodany, cząsteczka laktozy musi zostać strawiona, czyli rozłożona na glukozę i galaktozę – dopiero one są wchłaniane w jelicie cienkim do krwi. Do trawienia laktozy służy enzym laktaza, który występuje u młodych ssaków, w tym u niemowląt. U zwierząt i u części ludzi aktywność tego enzymu z wiekiem zanika, ponieważ w naturze raczej nie ma okazji do picia mleka przez dorosłe osobniki. Jednak niedobór laktozy u niemowląt zdarza się bardzo rzadko i jest to schorzenie uwarunkowane genetycznie. W takim przypadku niestrawiona laktoza fermentuje w jelicie, co prowadzi do wzdęć, biegunek i poważnych dolegliwości. Takie dziecko nie może być karmione piersią ani mlekiem modyfikowanym zawierającym laktozę.
Drugim, bezwzględnym przeciwwskazaniem do karmienia dziecka mlekiem – nawet mlekiem matki – jest inna genetyczna choroba, zwana galaktozemią. To bardzo rzadka przypadłość, występująca prawdopodobnie raz na 40-60 tysięcy urodzeń. Przy galaktozemii laktoza może być trawiona i wchłaniana, jednak uwolniona z niej galaktoza nie jest metabolizowana i kumuluje się w organizmie. Prowadzi to do poważnych objawów: niewydolności wątroby, zahamowania wzrostu, upośledzenia umysłowego, a nawet do śmierci. Jedynym ratunkiem dla niemowlęcia jest dieta w ogóle niezawierająca laktozy. Dziecku z tą chorobą można podawać wyłącznie specjalistyczne preparaty, których producent deklaruje, że są przeznaczone dla dzieci chorych na galaktozemię. Osoby z galaktozemią muszą konsekwentnie unikać laktozy i galaktozy przez całe życie.
Bibliografia
- Żywienie niemowląt i małych dzieci. Zasady postępowania w żywieniu zbiorowym. Praca pod redakcją Haliny Weker i Marty Barańskiej, Warszawa 2014, Instytut Matki i Dziecka: http://www.imid.med.pl/images/do-pobrania/Zywienie_niemowlat_www.pdf (dostęp 9.10.2020)
- Opis galaktozemii w bazie chorób rzadkich Orphanet: https://www.orpha.net/data/patho/PL/Galaktozemiaklasyczna-PLplAbs11265.pdf (dostęp 9.10.2020)
Mleko matki jest najlepszym sposobem odżywiania niemowląt. Mleko modyfikowane służy uzupełnieniu diety dzieci, które z różnych względów nie mogą być karmione piersią.
Komentarze (0)